SCHADUW

Heggenmussen

April was een koude maand, ook met veel schaduw. Op zich geen probleem, want je kunt eroverheen springen. Dat heb ik de vorige week heel veel mensen, allemaal volwassenen, horen zeggen: laten we over onze eigen schaduw springen! En dan? Dan sta je in de zon, in je eigen zon, en dan komt alles goed! Ik pak er het woordenboek nog eens bij, want hoe vaker ik het hoor, hoe meer ik twijfel aan de betekenis van deze uitdrukking. Wat bedoelen ze eigenlijk? Van Dale vindt: over zijn eigen schaduw springen = iets beter doen dan verwacht werd. Hm, dan moet je er dus eerst achter zien te komen wat er van je verwacht wordt, om daar vervolgens overheen te springen. Dát is het dus, wat al die mensen willen: boven zichzelf uitstijgen. En allemaal tegelijk, als koeien na de winterstop!

Lou Bandy zong het in 1936: “Zoek de zon op, dat is zo fijn!” Het was zijn populairste liedje - zo’n vrolijk liedje over schaduw moet anno 2012 nog geschreven worden. Arme schaduw: eeuwig in de schaduw van de zon. Ook in de tuin. Niemand kijkt uit naar een tuin met schaduw, waar niks wil groeien en waar je ook niet voor je plezier gaat zitten. Maar dat beeld klopt niet.

Tuin op het noordoosten

Ook een tuin op het noorden krijgt een gedeelte van de dag zon. Naast schaduw is er op zijn minst halfschaduw en behalve in de ochtend schijnt er meestal ook aan het eind van de dag de zon, in het achterste deel van de tuin. Bovendien is er een groot assortiment planten beschikbaar die bij voorkeur in de (half)schaduw groeien én bloeien.

Bomen vangen altijd wel licht, dus dat is geen probleem.Bij struiken en heesters is er voldoende keuze, zowel in ‘groen’ als in kleur. Buxus, hulst en laurierkers leveren samen een levendige groene textuur, ook in de winter. Toegegeven: deze winter was zwaar  voor de laurierkers, maar de nieuwe knoppen lopen alweer uit. Zelfs als de laurier bovengronds is afgestorven, kan hij nog uitlopen. Kleurige struiken zijn de voorjaarsbloeier rododendron en wat later de Skimmia japonica, die in de winter rode bessen heeft. In de zomer is de hortensia een vrolijke blikvanger! De ‘gewone’, maar ook de pluimhortensia (schaapskoppen) en de bekende ‘Annabelle’, met grote ronde bloemschermen in (groen)wit en sinds kort ook in rose.

Hydrangea petiolaris, klimhortensia

Muren kun je laten begroeien met klimop, maar de klimhortensia is ook een aanrader. Wanneer het blad in de herfst is gevallen, zijn de roodbruine takken met gedroogde bloemschermen de hele winter de moeite waard. En in het voorjaar loopt deze klimmer (Hydrangea petiolaris) als een van de eerste weer uit.

In een wat donkere tuin, kan het heel mooi zijn om witbloeiende planten te gebruiken. Vanaf januari bloeit de witte kerstroos, Helleborus niger. Die zal zich  spontaan uitzaaien. Heb je ook helleborus in andere kleuren geplant, dan zullen er op den duur kruisingen verschijnen, die mogelijk niet meer wit zijn. In de winter behouden ze hun blad.

Witte helleborus, met fijne lijntjes

In de periode maart-mei bloeit het longkruid, Pulmonaria. De bekendste bloeien blauwroze tot violetblauw, maar er zijn ook witbloeiende longkruiden, zoals P. officinalis ‘Sissinghurst White’. Soms wordt longkruid geplaagd door meeldauw. Knip dan na de bloei bloemen en blad bij de grond af. Er verschijnt nieuw blad, dat ook in de winter groen blijft.

Pulmonaria, longkruid

In april-mei bloeit de schoenlappersplant, Bergenia. We zien hem overal in verschillende kleuren rose, maar ook van deze plant is er een zuiver witte variant: ‘Bressingham White’. Mijn ervaring: bergenia’s verdragen volledige schaduw en bloeien geweldig wanneer ze voldoende water krijgen. Bijvoorbeeld in een pot! Het blad is wintergroen, maar verkleurt ook naar rood: allebei mooi.

Bergenia, schoenlappersplant
met nabloei in november 2011!

In mei-juni bloeit Geranium macrorrhizum. Een groenblijvende bodembedekker, in roze én in wit: witte bloemen met een roze kelk en roze meeldraden.

Een kleinere bodembedekker, die in dezelfde periode wit bloeit, is Cornus canadensis, slechts 10 cm hoog, met rode besjes in de winter.

Zomer! Wie er in juni-juli ruimte voor heeft, zal indruk maken met een tafelblad, ofwel Astilboides tabularis. De ronde bladeren, met een doorsnede tot wel 90 cm, brengen rust in een drukke beplanting. De plant zelf wordt een meter hoog, de witte bloempluimen steken daar nog een halve meter bovenuit.

Van juni tot augustus, hoogzomer, bloeit de geitenbaard, Aruncus. Er is een klein baardje, zeg maar een sikje: Aruncus aethusifolius, 25 cm hoog, met roomwitte bloempluimpjes en mooi gekleurd herfstblad. En er is Aruncus dioicus: twee meter hoog, tot anderhalve meter breed. Dat vult, zo’n grote geitenbaard. Deze plant houdt van een vochtige standplaats en een steuntje: bij regen kan hij uitzakken.

Anemone 'honorine Jobert'

En dan nadert de herfst, met de witbloeiende Anemone ‘Honorine Jobert’, 80-100 cm en de eveneens witbloeiende Cimicifuga ramosa, tot twee meter, met mooi donker blad.

Viola labradorica

Maar kleur in de schaduw kan ook! Begin in april met Viola labradorica. Een schattig paars viooltje met paarsgroen blad. De elfenbloem, Epimedium, is er in roze, wit, lila- of paarsrood, diverse tinten geel, maar ook in rood. Bloeit april-mei, 25 tot 35 cm hoog.

Een vlinder, Vanessa atalanta, op een hosta

Hosta’s, juni-juli, zijn er te kust en te keur. Behalve in wit veel in lila, met uitschieters naar purper en paars. Combineer ze met Rodgersia, 100 cm, wit tot rozerode bloemen en kastanjeachtig blad.

Of met kattenkruid, Nepeta faassenii ‘Six Hill Giant’: 70-80 cm hoog, lilablauw. Prachtige gele bloemen en mooi blad heeft Kirengeshoma, augustus-september, 90 cm. September en oktober zijn voor paarsblauwe monnikskappen Aconitum carmichaellii en roze of witte schildpadbloemen, Chelone obliqua. En geloof me: er is nog meer onder de zon!

Spring ín je schaduw en maak er iets moois van!