dinsdag 15 oktober 2002

KLIMOP IS ÁF

Heggenmussen

Ja hoor! daar komen de blaadjes weer. Heel stil op een zuchtje wind of woest uit de boom gezwiept in een laaiende storm, maar zonder ophouden. Wekenlang gaat dat door tot na een flinke nachtvorst ook de laatste blaadjes vallen en de bomen kaal en gelaten de winter over zich heen laten komen.Verlost van het oude blad wachten ze op het nieuwe jaar. De knoppen voor nieuw blad zijn al aangelegd, maar eerst is er nu rust.
BLADAFVAL
En héél veel blad op de stoep, het gazon, in de vijver en op de planten. Wat doen we ermee?! Je zou het in de biobak kunnen deponeren, dan ben je ervan af. Maar dan doe je je tuin en uiteindelijk jezelf toch wel tekort.
Verzamel blad in plastic zakken, bind ze dicht, prik er wat gaten in voor de zuurstofvoorziening en zet ze buiten weg. Een beetje uit het zicht maar. Na een half jaar is het blad gecomposteerd en heb je echte bladaarde: dat komt goed van pas in de voorjaarstuin. Leuk voor binnen is het verzamelen van de mooiste droge bladeren, misschien sorteren op kleur en grootte, om daar met de (klein)kinderen mooie slingers van te rijgen. Ook kan het blad in de border verdeeld worden tussen de vaste planten. Die zijn blij met een dekentje als het koud wordt. Voor de extra gevoelige types is het handig wat droog blad te bewaren in een (aardappel)mand onder een afdak of in de schuur. Als het gaat vriezen kun je hiermee je tere planten afdekken: de lucht tussen  het droge blad zorgt voor isolatie. Leg er wat takken overheen tegen het wegwaaien.
Blad is dus heel geschikt om je tuin mee 'in te pakken'.
BLADERHUIS
Maar heb je er wel eens aan gedacht om je huis in te pakken - met blad! Daar zitten veel leuke kanten aan, mits verstandig toegepast natuurlijk. Ook hier geldt: bezint eer ge begint. Welnu, met dat bezinnen wil ik wel even een handje helpen. Laten we de door velen gevreesde klimop (hedera) eens onder de loep nemen.

Links gaat een groot deel van de muur schuil achter klimop
Eenmaal aangeslagen een ijzersterke groenblijvende plant, waar je wel tweehonderd jaar plezier van kunt hebben! Klimop verdraagt zowel zon als schaduw en is dus ook geschikt voor een muur op het noorden. Vrijwel alle grondsoorten voldoen, maar omdat klimop oorspronkelijk een bosplant is ziet hij de kleigrond graag verluchtigd met compost. En zoals alle groenblijvers stelt hij prijs op wat kalk. Het is weliswaar een snelle groeier maar het duurt toch zo'n acht jaar tot de plant volwassen is. De verschillende groeistadia zijn te herkennen aan de vorm van het blad. Aanvankelijk is dit sterk gelobd, zeg maar: ingesneden, maar met het verstrijken der jaren worden de insnijdingen minder duidelijk, tot de plant in het volwassen stadium vooral hartvormig blad produceert. Dan verschijnen ook de bloemen in grappige bolle schermen, in september en oktober druk bezocht door allerlei insecten, die hier op de valreep voor de winter een laatste voedselbron vinden. In de late winter en het voorjaar zijn er de zwartblauwe bessen voor de vogels, die trouwens ook graag nestelen in de takkenwirwar van de klimop, lekker droog onder het blad.
Van dat laatste profiteert ook de muur waarvoor wij onze klimop geplant hebben. Regen valt op het dakpansgewijs geschikte blad en de muur blijft droog. Ook het vochtniveau van onder af wordt gereguleerd: hoe groter de plant hoe meer vocht er opgenomen wordt. In de zomerzon zal deze beplanting de muur in de schaduw en dus koel houden, terwijl in de winter het luchtige bladerdek juist de kou zal weren.
Dan is er nog het esthetische aspect: een huis met een goed verzorgde begroeiing, als het ware oprijzend uit de tuin, biedt beslist een vriendelijker aanblik en daar is ieder die het ziet bij gebaat. En dat is dan weer een psychologisch aspect - ook niet te onderschatten.
Een schoon huis in de klimop!
DOE-HET-ZELF
Voor klimop hoeven we geen ingewikkelde constructies te bedenken: de plant hecht zich met luchtworteltjes aan wát hem maar voor de worteltjes komt. Als het maar niet te glad is. Geglazuurde tegeltjes wordt moeilijk. De ranken groeien ook graag ergens ín: een scheur in de muur, onder een dakpan en dat heeft te maken met een botanische eigenschap van de klimop: negatief fototropisme. Het lijkt iets van Kodak ofzo, maar het is gewoon: kunnen groeien in het donker. En dat is dan meteen de reden waarom veel mensen rillen van klimop: het breekt je huis af! Dat is toch echt een fabeltje waar we maar eens vanaf moeten. Natuurlijk kunnen er problemen ontstaan wanneer je je verstand niet gebruikt. Als je klimop plant en je gelooft het verder wel, gaat het mis. Je zult zelf grenzen moeten stellen: tot hier en niet verder. Raam- en deurkozijnen, dakgoten en daken moeten vrij blijven en dat is met regelmatig snoeiwerk goed in de hand te houden. Moet er steeds een meterslange ladder aan te pas komen, dan zou ik de klimop niet te ver laten doorgroeien. Recht afgeknipt zal hij eruitzien als een strakke haag tegen de muur: ook heel mooi. Laat hem niet te dik worden: in de loop van de zomer met de heggenschaar even bijknippen. Denk om vogelnesten.
GROTE SCHOONMAAK
Klimop is weliswaar groenblijvend, maar natuurlijk niet eeuwiglevend. Niet schrikken dus van geel en verdord blad - dat hóórt zo. Als er niets tussenkomt leeft een klimopblad ongeveer achtentwintig maanden. Dat betekent dat er zich op den duur heel wat oud blad en kale takken verzamelen in onze groenblijver. Het kan geen kwaad om dat na wat jaren eens op te ruimen. Dat doe je vroeg in het voorjaar. De 'stammetjes' tegen de muur laat je intact en alles wat uitsteekt of dood is haal je rigoureus weg. Wat een stofnest! En wat een commentaar: "Wat heb je nu gedaan! Wat jammer! Nou, het mooie is er wel af. Bedankt hoor!" Daar hoef je je dus niets van aan te trekken want aan het eind van het seizoen … is je muur weer helemaal groen! Wat een plant! Oude klimopbladeren moet je trouwens maar niet in je compostbak gooien - het verteert niet zo gemakkelijk.
SAAI??
Wie denkt dat zo'n altijd groene wand saai is heeft het ook al mis. In de zomer is het een prachtige achtergrond voor wát je maar in de tuin aanplant. In de winter, als de bladrandjes wit zijn van de rijp, houd je je adem in: zó mooi. Klimop leent zich ook voor grapjes: allerlei draad- of kippengaasfiguren kun je ermee laten begroeien. Zet een flinke kip van gaas vast op je met klimop begroeide schutting en kijk eens hoe snel je resultaat hebt. Wel bijhouden, hoor! Of teken een zeilboot op de muur en houdt de klimop binnen de lijnen.
En dan zijn er natuurlijk nog de combinaties, maar ik zou niet álles door elkaar laten groeien. Wingerd (parthenocissus) bijvoorbeeld met zijn prachtige rode blad in de herfst. Dat kleurt wel mooi bij het groen van de klimop, maar in de zomer zou je beide tekort doen: het blad van de wingerd is schitterend op zichzelf. Zet die er maar naast. Vuurdoorn (pyracanthus): groenblijvend, crèmekleurige bloei, oranje bessen, goed in vorm te snoeien: zeer geschikt om klimop mee af te wisselen. Om en om een 'blok' klimop en vuurdoorn tegen de muur van je strak vormgegeven huis. Top! Vuurdoorn snoeien met handschoenen aan. Eenjarige klimmers brengen vrijblijvend kleur, mits in de zon.
Klimop kent zelf ook talloze soorten om te variëren. De bonte soorten groeien over het algemeen minder hard: voor wie niet graag snoeit.
Moet er toch klimop verwijderd worden, dan kunnen achtergebleven hechtworteltjes met een hogedrukreiniger weggespoten worden.
Bij voorkeur planten van midden mei tot de zomer, maar het kan ook in de late herfst. O! dat is nú! Aan de slag: verwarm je huis én de omgeving - met klimop!

Oktober 2002