VOORJAAR IN DE TUIN

In míjn tuin...

... ben ik weer als vanouds aan de slag gegaan. Bij de intrede van de afgelopen herfst heb ik alles gelaten zoals het was - even op de plaats rust. Dan de winter afwachten en hopen op niet teveel vorst. Op 11 januari dit jaar werd om 5.02 uur in de morgen code oranje uitgegeven voor de provincies Groningen en Friesland. Op dat tijdstip sliep ik, dus die code is aan mij voorbijgegaan alsmede de kans op '... gevaarlijk weer waarbij de impact groot is.' 

We konden de winter verder rustig afwachten en vervolgens in het nieuwe voorjaar ‘met dubbele eunergie’ (Wim Sonneveld, 2013) naar buiten.

Aan de slag met een schop en een hark om de zware klei open te breken en enigszins te ‘verkruimelen’. Daar moet je je niet teveel bij voorstellen, maar als het op een dag gaat regenen is het een goed moment om harde kluiten zo te bewerken. Dat maakt het planten van nieuwe aanwinsten wel zo gemakkelijk.

Maar hoe gaan die nieuwe planten eruit zien? In de tuinprogramma’s op onze tv’s zie je een gevarieerde stoet aan planten voorbijkomen. Meteen je favorieten noteren! Ook het Engelse programma ‘Gardeners World’ (vrijdag, BBC 2) is een aanrader, gespeend van opdringerige reclame. Monty Don deinst niet terug voor aanpassingen en/of veranderingen in zijn tuin - dat kan voor ons een goed voorbeeld zijn.

Waarbij opgemerkt dat smaken verschillen: ik heb nog nooit twee tuinen gezien die ‘sprekend op elkaar lijken’. De mogelijkheden die onze lapjes grond ons bieden zijn onuitputtelijk. Afmetingen doen er eigenlijk niet zo toe; een grote tuin kan imponeren, maar een kleine tuin kan ook ‘charmeren’. Bovendien is er ook een rol weggelegd voor de opbrengst. 

'Groninger Kroon', al 36 jaar
onze hofleverancier voor appels!

Plant gerust een bessenstruik, blauw of rood, tussen ander 'struikgewas'. En een appelboom doet niet onder voor een 'gewone boom', integendeel. Net zo min als peren-, pruimen-, kersen-, perzik- en abrikozenbomen! Verser kun je je fruit niet krijgen: zó van de boom geplukt. Ik kijk nu al uit naar de oogst van onze 'Groninger Kroon': eind september is het zover. 36 jaar geleden hebben we dit boompje geplant. Een kort scheef stammetje met één tak rechtop en een tweede tak schuin naar rechts. Niet echt een 'boom om mee voor de dag te komen', maar de appels (wel met beurtjaren) zijn lekker. Zeer geschikt voor appelmoes en natuurlijk ook appeltaart. Maar zo uit de hand smaken ze ook! En wie het kleine niet eert is geen Groninger Kroontje weerd!

Aan de slag! 

DWARRELPLAATJES

In míjn tuin... 

... heb ik genoten van de afgelopen herfst waarin vooral de blauwe bessenstruik de aandacht trok met zijn prachtige naar rood verkleurende bladeren. Een vrolijke noot tussen het (nog) vele groen! Maar zoals aan alles kwam ook aan dit fenomeen, lees: ‘observeerbare gebeurtenis’, een einde. Je kunt er om treuren, maar zou mijn struik er altíjd rood uitzien dan was de charme waarschijnlijk snel verdwenen, samen met mijn aandacht. Alles went (de rest van deze uitdrukking laat ik even weg), maar afwisseling is óók leuk, in het groen van je tuin. Daarom treur ik ook niet om al die blaadjes die in de herfst zo vrolijk naar beneden dwarrelen en de bomen kaal achter zich laten. Lekker laten liggen; het is een winterjas voor onze planten en die wordt zeer op prijs gesteld. Zo’n bladerdek biedt ook schuilgelegenheid aan overwinterende beestjes als spinnen en wormen, dus daar ga ik niet in hooien. Wel moet de toegang tot ons huis beloopbaar blijven - natte bladeren zijn glibberig; je zou er lelijk onderuit kunnen gaan. Die vegen we dus bij elkaar. Je kunt ze dumpen in de ‘groene bak’, maar ook laten composteren in afvalzakken. Daar moet je dan wel wat gaatjes in prikken. Het is een uitstekend ‘recyclingproces’. Een proces waar hier wel wat meters vegen met de bezem aan te pas zijn gekomen. 

Een hoofdrol in de herfst:
Aster laevis calliope

En als dat allemaal achter de rug is, o! mijn rug, komt de tuinliteratuur in zicht. Lekker in een gemakkelijke stoel, koffie/thee of iets alcoholisch en een van de vele tuinboeken binnen handbereik om de eigenschappen van mijn tuinplanten nog eens na te lezen. En natuurlijk mag ook het plattegrondje daarbij niet ontbreken. Want zijn de bladeren eenmaal gevallen en resten daar buiten nog slechts staketsels, dan zijn de namen van deze vergane glorie, voor mij in ieder geval, soms niet meer te achterhalen. Het plattegrondje wordt dan een 'Aha!-Erlebnis'. Van harte aanbevolen: je 'Erlebnis' op een A4'tje. Bij een verhuizing ook leuk voor  nieuwe bewoners. Maar dat speelt hier in mijn tuin (nog) niet. 

Voorlopig heb ik zelf de meeste baat bij mijn plattegrond; het is een stabiele factor in mijn tuinbeleving. En ook een houvast bij het uitzoeken van nieuwe planten. Want je tuin kan nóg zo vol staan, je doet toch steeds weer nieuwe ontdekkingen bij een bezoek aan een bedrijf in tuinplanten. Even noteren dus van welke planten je meer wilt hebben! 

Ook al is het mij nog nooit gelukt om me aan het lijstje te houden ...

HERFSTIG

In míjn tuin ...

... heeft de warme droge zomer dit jaar eerder dan we gewend zijn al heel wat blaadjes laten dwarrelen. Allemaal dor en bruin. Maar gelukkig zijn de achterblijvers in bomen en struiken nog steeds veruit in de meerderheid. En voor het winter wordt is er nu eerst nog de herfst, met hopelijk herfstige regenbuien, zoals we dat van dit jaargetijde gewend zijn. Dan komt alles weer een beetje in evenwicht, hoop ik. Maar nu eerst nog de ‘nazomer’ waarin niet alleen de zomerbloemen maar ook de fruitbomen en -struiken nog hun beste beentjes voorzetten.

Groninger Kroon

Zoals onze in de loop van decennia scheef gegroeide Groninger Kroon, die deze zomer toch weer meer appels heeft geproduceerd dan in het vorige oogstseizoen. Dat was zíjn beurtjaar en nu zijn wíj aan de beurt, zullen we maar zeggen. Ze zijn nog wat aan de kleine kant, maar daar kan een natte herfst nog wel iets aan toevoegen. Bij mijn weten hebben we dat appelboompje destijds netjes rechtop geplant, maar in de loop van decennia is hij toch wat scheef gaan hangen. Misschien jammer, maar het oogt zwierig, alsof hij elk moment kan opstijgen, met appeltjes en al de wijde wereld in! Maar dat laat ik niet gebeuren! Groninger Kroontjes zijn superlekker, in de hand én in de taart!

Wat jaren geleden is er tot onze verrassing langs de schutting nóg een appelboompje opgekomen, met lange dunne takken op een laag stammetje. Hoe, wie en wat is tot op heden niet bekend. Dus noemen we dit boompje gewoon ‘appelboompje’. De schutting bood achterwaarts geen ruimte, waarop het boompje reageerde met een grote bos naar voren hangende takken. De oogst valt weliswaar nog steeds een beetje tegen, maar wie hier het weinige niet eert, is geen appel weerd. Zal ik maar zeggen. 

Corylus avellana, hazelnoot

De appels hebben trouwens zeer appelwaardige afmetingen. Het boompje heeft inmiddels, al voorover hangend, een nauwe band met de hazelnootstruik, Corylus avellana, én met de blauwe bessenstruik. Heb je die laatste nog niet in je tuin dan moet je beslist eropuit om er een aan te schaffen: super lekkere en gezonde bessen!

                                                       de bessen, vers in eigen tuin!

Ondertussen kom ik ook planten tegen met een jarenlange voortreffelijke staat van dienst die desondanks nu toch wel wat ouderdomsverschijnselen vertonen. Ik ben hier niet de enige! Maar ze hebben wél iets op mij voor: hun dorre blaadjes kunnen moeiteloos verwijderd worden en met een gieter water komen ze vaak opnieuw in bloei; zíj wel!

Ik moet eens in gesprek, met mijn tuin …

VIER DE ZOMER!

 In míjn tuin...

… wordt  de zomer gevierd  met  appelbloesem (twee soorten!), blauwe  bessen en natuurlijk ook japanse wijnbessen! En tot mijn grote verrassing  ontdekte ik aan een struikachtig boompje, waarvan ik de naam helaas niet meer weet, vier appelachtige groene bolletjes die, weliswaar  heel geleidelijk, nog steeds doorgroeien. Benieuwd hoe groot ze worden en natuurlijk ook: hoe smaken ze?

  Déze appelboom, een Groninger Kroon, floreert al 
 jaren  zonder concurrentie. Daar zou nu wel eens
verandering in kunnen komen...

En daarmee houdt de eetbare waar op. Eigen schuld, dikke bult; wie niet zaait zal ook niet oogsten, een wet van Meden en Perzen. Hoe dan ook, we komen niets tekort. Een tweepersoons huishouden heeft nu eenmaal niet veel nodig om overeind te blijven. Maar het blíjft natuurlijk leuk: gewoon even naar buiten lopen en plukken wat je nodig hebt. Verser kun je het niet krijgen. Mocht er dus nog ergens een plant het loodje leggen dan kunnen we alsnog onze fruitteelt uitbreiden. Een perenboompje zou een goede keuze zijn: voor perensap! Toch weer iets heel anders dan appelmoes. Of een strook met aardbeienplantjes, met hun opgewekte frisrode kleur. Die moet je wel op tijd voorzien van een overkapping want aardbeien staan hoog genoteerd op het menu van het vogelvolk. En dat zien we liever ‘jagen’ op slakken. Zo heeft alles en iedereen een eigen belang.

En risico’s zijn nu eenmaal een vast onderdeel van het leven, ook in de tuin. Je kunt nóg zo je best doen om er iets moois van te maken, er zijn altijd wel wat tegenvallers. In de mooie zomer van nu mis ik soms toch wel een kletterende regenbui, al was het alleen maar om de regentonnen weer even bij te vullen. Maar ik moet toegeven dat de ‘schade’ door het uitblijven van een flinke (onweers)bui tot nu toe reuze meevalt. Blijkbaar zijn ook planten in staat zich aan te passen. De appeltjes vallen niet uit de boom en de blauwe bessen doen in smaak niet onder voor de bessenoogst in voorgaande jaren.

Blauwe bessen in aantocht; ze rijpen niet allemaal tegelijk.

De vaste planten bloeien als altijd en zorgen voor kleurrijke toetsen in de overvloed aan groen. Zoals Astilbe, een lid van de steenbreekfamilie, met in de zomer karmozijnrode bloemaren die ook in de winter, maar dan bruin, een bijdrage leveren aan mijn uitzicht op de tuin. Wordt het bruin me in de winter te somber dan kan ik de stelen alsnog verwijderen.

Gelukkig heb ik goed zicht op de (dove) ‘mansoren’, die qua gehoor weliswaar niet scoren maar qua kleur jaarrond tot de groenblijvers horen met purperen bloempjes in de lente.

Maar nu eerst: mooi zomeren! 

ALLES KAN WACHTEN ...

 In míjn tuin...

... kon ik al vroeg in het seizoen genieten van de meest trouwe bezoekers hier: het vogelvolkje! Met als altijd de mussen op de eerste rang, die zij met felle snaveluithalen naar ander gevogelte, maar zo nodig ook familieleden, verdedigden. Jongens, jongens, hoor ik mijzelf dan mompelen, kan dat nou niet anders? Maar zo gaat dat nu eenmaal in de natuur. Daar moet je je niet mee bemoeien. En zolang ik geen dood gevogelte aantref tussen de opgewekte bloeiers daar buiten zal het wel niet zo’n vaart lopen dan wel vliegen. Ze redden zich prima en zo kan ik fijn aan de slag met mijn zwijgzame planten die onverstoorbaar doorgaan met groeien en bloeien. En bij twijfel (doet-ie het nog of doet-ie het niet?) nog even rustig afwachten. Verhuizen naar het compostvat kan altijd nog.

Bad en breakfast voor hongerige mussen

In de aanloop naar de zomer ben ik ook heel wat uurtjes doorgekomen met aangename tuinliteratuur. Zoals het in 2008 verschenen boek van Romke van de Kaa met de geruststellende titel ‘Alles kan wachten’. Als íets mij aanspreekt dan is het dàt wel! En dan ook nog 253 pagina’s lang! Al 16 jaar voor het grijpen in de boekenkast en nog steeds een lust om te lezen. Net als de overige acht boeken van zijn schrijvershand die daar ook staan, tussen nog veel meer tuinliteratuur.

                           Onze blauwebessenstruik; nog even geduld!

Maar hoe leuk en leerzaam die literatuur ook is, uiteindelijk gaat er natuurlijk niets boven ‘in het echt’ bezig zijn met je planten. Was het vroeger nog wel eens spannend, na de winter, of al je planten de kou hadden overleefd, nu hoeven we ons daar geen zorgen meer over te maken. Het is één blij weerzien met de vertrouwde bloeiers in de tuin, de bloesem in het appelboompje en de frêle bloemetjes in de blauwebessenstruik. En dan de hazelaar: gele katjes bungelen zachtjes in de wind en hoewel deze struik in mijn omgeving, voor zover ik weet, waarschijnlijk de enige is, kunnen we er na de zomer toch altijd hazelnoten van oogsten. 

Over geel gesproken: al wekenlang lag er een zakje klaar met zaadjes van de ‘Dwerg zonnebloem’, Helianthus annuus, die niet verder rijkt dan een hoogte van 60 cm. Die kun je op je hurken zó in de mooie bruine ogen kijken! Zaaien kan al in maart, dan volgt de bloei in juni. Zaai je in juni, dan rijkt de bloei tot en met oktober! Daar is ook iets voor te zeggen. Mijn keuze is gevallen op dat laatste: tot en met oktober zon in mijn tuin!

GEDOOGBELEID

 In míjn tuin...

... heb  ik in wat  afgelopen  jaren een ‘gedoogbeleid’ gevoerd.  Ik zit hier  in mijn eigen regering, dus dat moet kunnen. Maar als je  ziet hoe complex regeren is lijkt het me nu toch beter om de  schop maar ter hand te nemen, niet meer te gedogen en aan  de slag te  gaan met een flinke opknapbeurt. De planten die uit eigen beweging rond mijn blauwe bessenstruik waren opgekomen zijn inmiddels met wortel en al afgevoerd. Een kloek begin van de metamorfose, die door ons natte klimaat helaas een tijdje ‘in de ijskast’ moest worden gezet. Vervolgens is de grond rond deze struik met een paar grote zakken tuinaarde weer op een aanvaardbaar niveau gebracht. Zo kan er begonnen worden met een nieuwe invulling van dit stukje tuin dat oorspronkelijk bedoeld was om er meer eetbare waar te verbouwen.

De voorkeur gaat nu uit naar een groenblijvende beplanting die geen onderhoud vraagt. Daarvan heb ik al twee soorten sinds jaar en dag langs het terras staan: asarum, ofwel mansoor, en pachysandra terminalis, een lid van de buxusfamilie. Dat zal dan waarschijnlijk een verre neef zijn want gelijkenis met buxus is hier ver te zoeken. Asarum, mansoor, is een laag- en groenblijvend plantje met kronkelende steeltjes en inderdaad oorvormige blaadjes. Het ‘mansoor’ wordt ook wel wilde gember genoemd, of zelfs hazelwortel, en stamt uit de pijpbloemfamilie; waarschijnlijk een bloemenfamilie met veel rokers. Een plek in de schaduw wordt op prijs gesteld. Die schaduw zal in mijn geval vooral van de blauwebessenstruik moeten komen tot de zon zich tegen het middaguur verplaatst heeft naar de voortuin.

Mansoor ofwel Asarum

En ook daar word ik geconfronteerd met achterstallig onderhoud. Stukje bij beetje neem ik de tuin onderhanden. Niet twijfelen bij halfvergane struikjes; afvoeren en blij zijn met de ruimte voor nieuwe kansen met nieuwe struikjes. En daarbij ook praktisch te werk gaan. Planten die het nog steeds goed doen splitsen en weer terugzetten: meer van mooi, Planten die het de vorige zomer lieten afweten moeten vervangen worden.

Maar het is sowieso elk jaar weer leuk om een tuinplantenverkoper te bezoeken. Wie planten afvoert moet nieuwe aanvoeren - dat is gewoon een verplichting voor jezelf én voor het leven in de brouwerij van je tuin. Het is weliswaar nog wat vroeg om daarmee te beginnen, maar binnenkort zal het aanbod maximaal zijn; dan moeten we er echt op uit!

Tijd dus om naar buiten te gaan, gewapend met papier en potlood, om een verlanglijstje te maken - mede namens mijn tuin!

PLANNEN MAKEN

In míjn tuin...

...  hebben alle planten de winter overleefd, voor zover je tegenwoordig nog kunt spreken van een winter. Het is nu meer een regenseizoen - een voortzetting van de herfst die hopelijk tot stilstand komt met het aanbreken van de lente. Ik zie daar nu misschien nog meer naar uit dan ‘vroeger’. Je drijfnatte tuin bekijken door drijfnatte ramen is niet iets om vrolijk van te worden. Maar zo te zien hebben mijn planten nog steeds geen last van wateróverlast - uiteindelijk zal het dus wel goedkomen.

Onze blauwe bessenstruik: die blijft natuurlijk!

Wat ondertussen onder alle weersomstandigheden kan is plannen maken voor aanpassingen. Waar wij ooit een vijvertje hadden heb ik wat jaren geleden een moestuintje aangelegd met in het midden een verhoogd bedje voor mijn blauwe bessenstruik. In de afgelopen jaren is het moestuintje met blauwe bessen en al flink verzakt, wat het uitzicht op dat stukje tuin niet ten goede komt. Bovendien heb ik er ook al heel lang geen ‘moes’ meer geplant en dus wordt het tijd voor een nieuwe aanpak.

Om te beginnen zakken tuingrond inslaan, acht of voor de zekerheid tien, want grond klinkt altijd in en het is fijn om bij zo’n klus zonder boodschappenoponthoud door te kunnen werken. Dan al die kiezelstenen verzamelen, handje voor handje. En waar laat je ze? Toch maar bewaren: in een lege zak van de nieuwe tuingrond. Het liefst zou ik morgen al beginnen, met de uitvoering van mijn plannen. Maar ik zal er toch nog even mee moeten wachten, tot aan dit huidige langdurig regenseizoen een einde komt. Wat intussen misschien ook ruimte biedt voor eventueel nóg meer ideeën!

De klimop in betere tijden, drukbezocht door het vliegenvolkje

Zo is onze ooit dichtbegroeide afscheiding achter in de tuin in de loop van jaren vrijwel alle begroeiing kwijtgeraakt. De klimop daar heeft het inmiddels flink laten afweten. In het afgelopen jaar heb ik er kleine klimopstekjes tussen geplant en langere takken aangebonden, maar dat schiet letterlijk niet op natuurlijk. Nu overweeg ik toch om er goed bewortelde kant-en-klare klimop tussen te planten, gezellig dicht op elkaar, die ook al aangebonden kan worden. Het is weliswaar altijd fijn om iets te hebben waar je naar uit kunt kijken, maar het moet natuurlijk niet te lang duren. Zó hard groeit klimop nou ook weer niet. Dus staat deze plant genoteerd voor het eerste bezoek van dit jaar aan een tuincentrum. Het liefst ging ik er vandaag nog naartoe, maar de regen is spelbederver. Gelukkig lopen planten niet weg en die regen houdt  wel weer op; éérst opruimen, in mijn tuin …

KEUZESTRESS ...

In míjn tuin...

... heb ik nog lang kunnen nagenieten van de rozerood gekleurde blaadjes in de blauwe bessenstruik, een ‘eyecatcher’ tussen de vele tinten groen. Eerst aan de struik en daarna nog lang aan de voet van de struik. Mooi laten liggen! De herfst neemt veel - wat nog resteert is een toegift.

Blauwe bessen, zó voor het plukken

Het kale krentenboompje steekt met zijn fraaie vertakkinkjes (dit woord bij  scrabble vermijden om onenigheid te voorkomen!) mooi af tegen de grijzige luchten die in dit jaargetijde de boventoon voeren. Wordt het grijs deze winter nog ingeruild voor wit? Zullen we ooit nog een sneeuwpop kunnen ‘oprichten’ in onze tuin?

Internet weet alles, dus daar ging ik te rade. Er werden maar liefst 17 (zéventien!) voortekenen gemeld die duiden op sneeuwval. Zoals: de haren in de nek van koeien zijn dikker, ongebruikelijke hoeveelheden eikels zijn uit de eikenbomen gevallen en muizen gaan op zoek naar eten in onze huizen. Daar voeg ik dan nog aan toe: een gewaarschuwd mens telt voor twee. En dus staat onze sneeuwschuiver, al een paar jaar werkeloos, klaar om tuinpad en stoep beloopbaar te houden én ik heb twee extra sjaals paraat, want het zal dan ook wel koud zijn buiten.

Onze tuinplanten weten als altijd nog van niets - of eigenlijk: ze wachten gelaten af wanneer vorst en sneeuw zullen toeslaan. Maakt het verschil voor mijn riddersporen? Die zijn gewend om in de winter bovengronds af te sterven, waarna ze in het voorjaar opnieuw uitlopen. Misschien ziet mijn tuin volgend voorjaar wel blauw van de Delphiniums, de ridders! Daar kan ik toch moeilijk bezwaar tegen hebben. Als er maar genoeg ruimte overblijft voor al die andere ‘tuingenoten’.

Misschien maak ik me onnodig zorgen; er zijn geen twee jaren geweest met hetzelfde verloop. En er staat bij ons nog steeds een sneeuwschuiver in de garage. Wat roestig weliswaar, maar nog steeds geschikt om de oprit begaanbaar te maken.

En, eerlijk is eerlijk, in het voorjaar had het soms toch ook wel weer iets aardigs om bevroren planten te vervangen. Dé gelegenheid om de aanblik van je tuin te vernieuwen - we houden nu eenmaal van verandering.

Ooit ontsproten uit een tak uit de heg: ons ligusterboompje

Ooit trok ik een tak uit de ligusterhaag, met wortel en al, en plantte die in een grote bak, omringd met een groen- en laagblijvende plant met rode besjes. De liguster knipte ik tot een bolboompje. Maar het boompje gaat hard achteruit nu. Moet ik op zoek naar een nieuwe loot in de ligusterhaag - of nóg zo’n blauwe bessenstruik, de ‘eyecatcher’ in mijn tuin? 

HERFST IN ZICHT

 In míjn tuin...

...heeft de droge zomer, zoals in veel andere tuinen, toch wat sporen nagelaten, vooral in de vorm van ‘scheuren’ in de grond, die hier goeddeels uit klei bestaat. Wonderwel zijn mijn planten overeind gebleven, zonder langdurige ‘sproeisessies’. Waar echt nodig hebben we slappe blaadjes met een gietertje water weer overeind geholpen. Veel planten blijken dus redelijk bestand tegen hoge temperaturen. En nu is het alweer voorbij, die mooie zomer…

Op 23 september jl. om 10 voor 9 ’s ochtends heeft de astronomische herfst zijn intrede gedaan. Dag en nacht duurden op deze dag even lang: precies 12 uur!

Hoe nat of droog de herfst dit jaar zal verlopen moeten we nog even afwachten, maar voor de ‘nabloeiers’ zou een regenachtig weerbericht toch wel fijn zijn. Waar planten in de afgelopen zomer het loodje hebben gelegd kunnen we op zoek naar (droogtebestendige?) vervangers. Verwacht wordt dat zo’n warme zomer eens in de twintig jaar voorbij zal komen. Het loont dus de moeite om ons plantenarsenaal nu weer op peil te brengen, om ook in de herfst nog zicht te hebben op een bloeiende tuin.

Zo ben ik me dus te buiten gegaan bij een kweker in de provincie, ook nog net op tijd voor de ‘winkeldochters’: artikelen die achterblijven en alsnog tegen gereduceerd tarief worden aangeboden. Dat was een leuke verrassing. Weliswaar was het assortiment al flink uitgedund, maar uiteindelijk gingen we toch met een krat vol mooie planten (allemaal nog in bloei!) naar huis.

Hebe Donna Britta

Hebe Donna Britta spant voor mij de kroon: bloeit uitbundig roodpaars tot de vorst daar een eind aan maakt. Dat zou met de tegenwoordige winters dus wel eens lang kunnen duren. Spannend!

Nog zo’n aanwinst voor mijn tuin is de Rode zonnehoed: Echinacea ‘MOOODZ Awake’ (nee, geen tikfout, die drie o’s), uit de composietenfamilie Asteraceae. Een vaste plant, die een halve meter hoog wordt. Kleur: roodpaars. Dat is niet verkeerd in de groene omgeving in je tuin: een opgewekte kleur ook tussen het meer gebruikelijke wit, blauw, geel, rood en rose. Ook een pluspunt: deze plant bloeit de hele zomer, ook nog in september, en is een aantrekkelijk tussenstation voor bijen en vlinders. Als de bloemen verwelken kun je de bloeistengels terug knippen: voor een volgende bloei! In de winter laat deze ‘zonnehoed’ zijn blad vallen, geen onbekend verschijnsel in onze tuinen.

Maar voorlopig is het herfst! De weersverwachting rekent op een ‘milde maar wel natte herfst’. Laten we nog even genieten van onze ijsvrije tuin! 

DEZE ZOMER

In míjn tuin...

... is het deze zomer natuurlijk net zo droog als in alle andere tuinen. Maar tot op heden staan mijn planten er nog fleurig bij. Ook zonder het wekelijks uitrollen van de tuinslang én met dank aan de enorme es, Fraxinus excelsior, die nu al meer dan veertig jaar garant staat voor een flinke portie schaduw in mijn voortuin.

Maar nu is uitgerekend deze es zelf niet helemaal onbeschadigd gebleven bij de hoge temperaturen. Op een dag hoorde ik een hard gekraak … en zag vervolgens een zware tak uit de es naar beneden storten! Net niet op mijn pergolaatje! Ik haalde mijn man er maar even bij, want er was hier overduidelijk mannenwerk aan de winkel. Met alleen een takkenschaar zou het niet lukken om mijn planten onder de neergestorte dikke tak, met ook nog veel vertakkingen, te bevrijden. We haalden er nog een paar zagen bij en gingen aan de slag. Zagen zagen, wiede wiede wagen… Het was zo’n warme dag waarop je alleen nog maar uitgeblust onder je parasol kunt zitten. Maar dat moesten we maar even vergeten. 

De Groninger Kroon in een jaar zonder 'beurt'. 
Volgend jaar weer?

Doorzetten dus, tussen de omringende beplanting en bij die hoogzomer-  temperatuur. Maar als het straks herfst wordt hoeven we voor déze tak in ieder geval niet meer bang te zijn. Of zou deze de eerste zijn van de vele even oude takken in onze boom? Ik moest nog wel even wennen aan het idee: dat er zomaar nog meer grote takken in je tuin kunnen vallen, op wát er ook maar onder staat, en tamelijk geruisloos ook. Gelukkig zit de boom nog ‘goed in het blad’ en bladeren groeien nu eenmaal niet aan dode takken. Dat vind ik een geruststellende gedachte.

Ondertussen zit mijn appelboompje, Groninger Kroon, ook goed in het blad, maar daar zullen we het deze zomer dan ook mee moeten doen. Het beurtjaar is weer aan de beurt en dan worden er geen appels geproduceerd. Daar zijn deze appelbomen heel strikt in. Prima: nu heb ik nóg een heel jaar iets leuks om naar uit te kijken: appels uit eigen tuin! Of is er ergens in mijn tuin nog een strookje vrij voor een tweede platgesnoeid appelboompje? Op Google lees ik dat vrijwel alle appelrassen beschikbaar zijn als ‘miniboompje’! Dan kun je ze opstellen in rijen van drie, of vier. En dan natuurlijk in een zeker ritme van hun beurtjaren, zodat er elk jaar geoogst kan worden! Ik lijk wel Rupsje Nooitgenoeg - ho! stop! Mijn tuin is vol genoeg!

METAMORFOSE

In míjn tuin...

… heeft zich als altijd de metamorfose voltrokken van voorjaar naar zomer. De lente is óók mooi, met dat prille groen, maar nu zijn we op weg naar de ‘apotheose’, ons buiten vol in bloei, in volle glorie!

Maar wat is ‘volle glorie’ in een tuin? Hoofdkleur in de meeste tuinen, gazons niet meegerekend, is toch wel de bedaarde kleur groen. Even opzoeken: het hoe en waarom.

Het gaat hier om chemie: met het chlorofyl (bladgroen) in de bladeren en zonlicht worden tot en met de herfst koolstofdioxide en water omgezet naar (onder andere) zuurstof. Zuurstof bepaalt de kleur van het gebladerte: groen. Onwillekeurig vraag ik me dan toch even af waarom wij zelf niet groen uitslaan met per dag toch ook een forse inname van zuurstof. Maar het antwoord ligt natuurlijk voor de hand: wij zijn niet ‘bebladerd’.

Zuurstof genoeg, buiten in mijn tuin 

met 30 tinten groen

En zo begeef ik mij opgewekt weer naar mijn groene chlorofyl; er is genoeg te doen. Met weilanden in de omgeving waait er ook nog wel eens een paardenbloem over en die verzamel ik, net als mijn eigen groenafval, in het compostvat. Gelukkig heb ik een royaal exemplaar, verdekt opgesteld in de laurierstruik. Maar de tuin levert natuurlijk een flinke bijdrage.

De bloemen van uitgebloeide voorjaarsbloeiers verdwijnen als eerste in het vat. Dat lot treft ook een teveel aan bodembedekkers, die zich na elke winter met meer enthousiasme en dus meer uitlopers presenteren. De term ‘grenzen aan de groei’ wordt vaak gebezigd, op meerdere terreinen, maar is ook van toepassing op mijn eigen terreintje. 

Een uitkomst bieden de klimmers, tot op zekere hoogte. En die mag je zelf bepalen, met je snoeischaar. Klimop is in mijn tuin favoriet: groenblijvend en goed op maat te snoeien. Plat tegen de muur kan prima. Met minder snoeiwerk de klimop wat laten uitgroeien biedt nestgelegenheid én voer aan mussen, merels en andere tuinvogels. De bloei van klimop, na zes tot tien jaar, is qua kleur niet opvallend (groen), maar de bolletjes (donkerblauw en voor ons niet eetbaar) zijn wel een aardige toevoeging. 

Dan de klimhortensia, Hydrangea anomala petiolaris. Die maakt zijn klimnaam waar met eigen hechtworteltjes. Bloeit de hele zomer met mooie witte bloemschermen die je ook (binnen) kunt drogen, eventueel met verf bespuiten en in een vaas ‘uitstallen’.

Maar in de zon zitten en zonder meer genieten kan ook, buiten in je tuin!

Klimop trekt gemêleerd bezoek aan - de klimop heeft er niet onder te lijden

ONTLUIKING

In míjn tuin...

… komt het groen nu echt in beweging! Ik haast mij naar buiten om de ramen te lappen, zodat het ontluiken ook van binnenuit goed te volgen is. Want de buitentemperatuur is nu, in april, nog niet helemaal je dát. Maar ook na tientallen jaren is het elke lente weer een verrassing om van zo dichtbij je tuin te zien ontluiken.

En pas nú vraag ik me af waar dat woord ‘ontluiken’ vandaan komt. Vreemd genoeg heb ik nog nooit een verband gelegd tussen ‘ontluiken’ en ‘luiken’. Maar zoals je luiken kunt openen kan ook een bloem zich openen: ontluiken! 

En pas nú vraag ik me af waar dat woord ‘ontluiken’ vandaan komt. Vreemd genoeg heb ik nog nooit een verband gelegd tussen ‘ontluiken’ en ‘luiken’. Maar zoals je luiken kunt openen kan ook een bloem zich openen: ontluiken! 

Het is een boeiend proces. Jaar in jaar uit voltrekt het zich waar je bij staat, tot ineens doordringt hoe bijzonder dit eigenlijk is. Maanden achtereen was daar buiten niets te beleven, afgezien van druk vogelverkeer, maar nu komt de beplanting in beweging!

Waar ik in de winter genoegen moest nemen met sneeuwklokjes en hier en daar een (weliswaar prachtig bloeiende!) helleborus (kerstroos/nieskruid), bloeien nu ook krokussen, kievitsbloemen (fritillaria meleagris), madeliefjes, dovenetels (lamium) en longkruid (pulmonaria). 

Pulmonaria, longkruid: onder schattige  blauwe en rose 
bloemetjes zien we de naamgevers van deze
plant: de talloze witte vlekjes

Pulmonaria is goed toe te passen als bodembedekker, met zijn bescheiden hoogte. Het wit gevlekte groene blad (dat kennelijk een overeenkomst vertoont met onze longen) biedt een levendige afwisseling tussen de andere bladplanten en al vanaf eind maart verschijnen de kleine blauwe bloempjes. Daarmee is het longkruid als eerste ‘over de streep’.

Een echte blikvanger is de pioen, met zo tegen eind april zijn grote en royaal gevulde bloemen, waarmee deze plant soms ook wordt aangeduid als ‘pioenroos’. Ik zal er binnenkort een raster boven zetten, om die prachtige maar topzware bloemen overeind te houden. Ze bloeien niet de hele zomer; na twee maanden houden ze het wel voor gezien. Maar dan heb je er ook twee maanden volop van genoten!

Ondertussen weet ook onze hazelaar de aandacht te trekken. Al een paar maanden bungelen zijn lange gele katjes zachtjes in de wind. Je kunt je eigenlijk niet goed voorstellen dat die uiteindelijk echte hazelnoten zullen voortbrengen, met harde houtachtige schillen. Maar voorlopig kan ik het proces van deze ‘omturning’ nog goed volgen. Pas in mei gaan ze schuil achter hun groen gebladerte. Eind augustus, wanneer ze uit de struik vallen, begint hun ‘oogstseizoen’. Nog even geduld dus. En ook bij een overvloedige oogst is het verstandig om ze niet meteen te kraken, maar ze eerst nog even een paar weken te laten drogen. Daarmee verleng je de houdbaarheid wel tot een jaar! Ofwel: de volgende oogst!

VOORJAAR IN ZICHT

In míjn tuin... 

… heeft de afgelopen winter geen vorstschade aangericht. Moet ik dat erg vinden? Ja, want de oorzaak is de (ongewenste) opwarming van de aarde, en nee, want alle planten hebben stand gehouden. Ik heb er dus een dubbel gevoel bij: blij voor hun overwintering, maar het is een niet mis te verstaan signaal van de opwarming van onze aarde.

Kunnen we verschil maken in onze tuin? Ja, dat kan, weliswaar op heel kleine schaal, maar  onder het motto: alle beetjes helpen. Want hoe meer groen is nog steeds: hoe beter. En je hebt er niet persé groene vingers voor nodig; uiteindelijk gaat het om eigen smaak en beleving.

Ooit hadden wij behalve planten, bomen en struiken ook gras, dat helaas niet in aanmerking kwam voor de naam ‘gazon’. Met het opgroeien van de kinderen en mijn toenemende belangstelling voor tuinieren is al dat gras, nu al decennia geleden, vervangen door vaste, en vaak ook groenblijvende, beplanting. We zijn er blij mee: fraai zonder gemaai!

Zo’n tuin valt in de categorie ‘onderhoudsarm’ - een aanbeveling waard. Maar natuurlijk niet ‘onderhoudsvrij’. Er moet er nog wel eens gesnoeid worden en in de herfst vegen we de gevallen bladeren op een hoop.

Vogelvolk over de vloer

Waar ik in de winter wel meer aandacht aan besteed is het vogelvolkje. In de al vroeg donkere dagen hebben ze minder gelegenheid om op jacht te gaan naar voedsel. Er zijn vrijwel geen insecten meer en de wormenpopulatie heeft zich diep in de grond teruggetrokken. Dan zijn wij aan de beurt, met vetbollen, strooivoer, een slinger pinda’s en nog wat broodkorstjes. En fris water natuurlijk: er wordt dagelijks gebadderd door de flierefluitertjes. Mussen, pimpel- en koolmezen, merels, soms een ekster en zelfs sijsjes doen er zich tegoed aan.

Maar nu het voorjaar in beeld komt worden de vogels weer meer ‘zelfvoorzienend’. Ook nadert hun broedtijd; er moeten nesten gebouwd worden en daarvoor is ‘nestmateriaal’ nodig.

Ik begin dus nog niet aan een grote schoonmaak in de tuin en laat alles wat in aanmerking komt voor vogelnesten liggen. Dat kunnen kleine takjes zijn, maar ook gevallen bladeren. En mos natuurlijk: de ‘finishing touch’.

Nestkasten moeten we op tijd controleren op ‘inhoud’: is het oude nest nog intact? Zijn er niet uitgebroede eitjes achtergebleven? Die moet je weghalen.

... in afwachting van dorstige bezoekers

‘Drinkschalen’ krijgen een schrobbeurt en vervolgens vers water. Maar regenwater is ook goed. De vogels komen er niet alleen om te drinken maar ook om te badderen. Dagelijks het water verversen dus.

En genieten van het nieuwe voorjaar!

BEURTJAAR OF MASTJAAR?

In míjn tuin...                  

…dwarrelt het niet meer voor mijn ogen. De prachtige herfstkleuren in het gebladerte zijn langzaam overgegaan in dor bruin, waarna het dorre blad bij bosjes uit de bomen is gevallen. We hebben het op een hoop geveegd en verdeeld tussen de overwinteraars in de tuin en het compostvat. Opgeruimd staat netjes. In de praktijk (ik heb het even opgezocht) blijkt dit een ironische uitspraak te zijn in verband met lastig bezoek, maar dat hebben wij hier niet. Behalve dan dus die dorre bladeren. Veel struiken en bomen zijn kaal achtergebleven, overgeleverd aan de winter die wij nog steeds in verband brengen met sneeuw en ijs. Maar het zal erom spannen, of de sneeuwschuiver de komende maanden nog opgetrommeld moet worden.

Groninger Kronen!

Aan  de  kleinkinderen  kunnen  we  de  foto’s laten  zien uit  onze ijselijke jeugd, met  enorme sneeuwpoppen,  glijbanen  en  schaatspret.  Voorbij,  voorbij  o  en  voorgoed voorbij? (Uit het gedicht ‘Herinnering’ van J.C. Bloem, gebeiteld in zijn grafsteen.)

Onze aarde heeft in de loop van miljoenen jaren wel meer veranderingen in de klimaten meegemaakt, maar wij zijn (nog) niet zoveel gewend op dat gebied. En zo’n verandering in het klimaat voltrekt zich niet van de ene op de andere dag - dus nog als vanouds vegend en bezemend (en de ramen bezémend) heb ik mij maar weer van mijn beste kant laten zien. 

Er is trouwens nog best veel groen achtergebleven in de tuin en zo hier en daar liggen er nog wat appels die, beurs van het vallen, mijn keuken niet gehaald hebben. 

Groninger Kroon, nog in het rijpingsproces

De vogels zijn er blij mee, dat we eerlijk alles delen: zij de gebutste appels, wij de hele. Heel fijn ook om in deze feestmaand wat kant en klare appeltaarten in de diepvries te hebben. Want daar was nog ruimte genoeg, nu ik mijn moestuintje in de afgelopen zomer zo verwaarloosd heb. (Nog even noteren op mijn to-do-lijstje voor het nieuwe jaar.) 

Een beladen blauwe bessenstruik

De blauwe bessenstruik heeft goed gepresteerd, maar bij nader inzien, na de oogst, moest er toch het  nodige gesnoeid  worden. Dat  zal de opbrengst  volgend jaar niet ten goede komen, maar  de  struik  wèl  en dat is  ook belangrijk. Je  moet  oog  hebben  voor  je  planten.  Onze hazelaar, toch flink uit de kluiten gewassen (letterlijk!), kon ons de afgelopen zomer niet  meer leveren dan slechts een paar hazelnoten, die bij het kraken ook nog eens leeg bleken. Hopelijk betrof het een beurtjaar (met weinig noten) en beleven we volgend jaar een ‘mastjaar’ (met veel noten).

Let 2023 in!!