Op dit blog verzamel ik mijn tuinartikelen voor het tijdschrift 'BLAD' dat zes maal per jaar verschijnt in de provincie Groningen. Foto’s aanklikken voor een vergroting.
.JPG)
In míjn tuin...
... heb ik genoten van de afgelopen herfst waarin vooral de blauwe bessenstruik de aandacht trok met zijn prachtige naar rood verkleurende bladeren. Een vrolijke noot tussen het (nog) vele groen! Maar zoals aan alles kwam ook aan dit fenomeen, lees: ‘observeerbare gebeurtenis’, een einde. Je kunt er om treuren, maar zou mijn struik er altíjd rood uitzien dan was de charme waarschijnlijk snel verdwenen, samen met mijn aandacht. Alles went (de rest van deze uitdrukking laat ik even weg), maar afwisseling is óók leuk, in het groen van je tuin. Daarom treur ik ook niet om al die blaadjes die in de herfst zo vrolijk naar beneden dwarrelen en de bomen kaal achter zich laten. Lekker laten liggen; het is een winterjas voor onze planten en die wordt zeer op prijs gesteld. Zo’n bladerdek biedt ook schuilgelegenheid aan overwinterende beestjes als spinnen en wormen, dus daar ga ik niet in hooien. Wel moet de toegang tot ons huis beloopbaar blijven - natte bladeren zijn glibberig; je zou er lelijk onderuit kunnen gaan. Die vegen we dus bij elkaar. Je kunt ze dumpen in de ‘groene bak’, maar ook laten composteren in afvalzakken. Daar moet je dan wel wat gaatjes in prikken. Het is een uitstekend ‘recyclingproces’. Een proces waar hier wel wat meters vegen met de bezem aan te pas zijn gekomen.
 |
| Een hoofdrol in de herfst: Aster laevis calliope |
En als dat allemaal achter de rug is, o! mijn rug, komt de tuinliteratuur in zicht. Lekker in een gemakkelijke stoel, koffie/thee of iets alcoholisch en een van de vele tuinboeken binnen handbereik om de eigenschappen van mijn tuinplanten nog eens na te lezen. En natuurlijk mag ook het plattegrondje daarbij niet ontbreken. Want zijn de bladeren eenmaal gevallen en resten daar buiten nog slechts staketsels, dan zijn de namen van deze vergane glorie, voor mij in ieder geval, soms niet meer te achterhalen. Het plattegrondje wordt dan een 'Aha!-Erlebnis'. Van harte aanbevolen: je 'Erlebnis' op een A4'tje. Bij een verhuizing ook leuk voor nieuwe bewoners. Maar dat speelt hier in mijn tuin (nog) niet.
Voorlopig heb ik zelf de meeste baat bij mijn plattegrond; het is een stabiele factor in mijn tuinbeleving. En ook een houvast bij het uitzoeken van nieuwe planten. Want je tuin kan nóg zo vol staan, je doet toch steeds weer nieuwe ontdekkingen bij een bezoek aan een bedrijf in tuinplanten. Even noteren dus van welke planten je meer wilt hebben!
Ook al is het mij nog nooit gelukt om me aan het lijstje te houden ...
Na een kleurrijke herfst is het nu de beurt aan de winter. Wit van de sneeuw? Gaat het vriezen? Gaat het dooien? We willen het altijd zo graag nú al weten en gaan te rade op internet. Goed nieuws: een ‘horrorwinter’ wordt het niet - de laatste is al heel lang geleden. Maar het kan nog steeds ‘best wel koud’ worden. Heb je kwetsbare planten in je tuin dan is het verstandig om bij een temperatuur onder 0℃ deze planten af te dekken of, waar mogelijk, naar binnen te halen. Maar zolang het niet vriest blijft de grond bewerkbaar en is er geen enkele reden om het planten van nieuwe aanwinsten uit te stellen. Ook bollen kunnen nu nog de grond in. Tegenwoordig zijn we voor een winterse sfeer aangewezen op onze ouwe trouwe sneeuwklokjes - en dan ook nog in het voorjaar.
 |
| Alle winters sneeuw ... met sneeuwklokjes |
Voor andere ‘bollenplanten’ moeten we nog even geduld hebben. Zo houden we tijd over om op tv YouTube te raadplegen: voor het BBC item ‘Gardener’s World’. En natuurlijk ook om de tuinboeken nog eens uit de kast te halen. Ook daarin is veel inspiratie te vinden. Zo kwam ik bij een antiquariaat in Groningen in het bezit van een Spectrum Natuurgids: Wilde Bloemen. Oorspronkelijke titel ‘Wild flowers of Britain’, 1977, met maar liefst meer dan 1000 soorten, in kleur gefotografeerd en voorzien van gedetailleerde beschrijvingen! Een toevalstreffer van de bovenste plank - staat nu in onze boekenkast voor het grijpen, op de middelste plank. Want wij tuiniers zijn eigenlijk allemaal óók ‘rupsjes nooitgenoeg’ (zie ‘Rupsje Nooitgenoeg’, prentenboek voor kleuters van schrijver Eric Carle, beslist ook leuk voor andere leeftijdsgroepen).
Maar nu nog even terug naar de tuin, waar we in de afgelopen herfst weer appels konden plukken van onze twee (laagstam) appelboompjes. Van één weet ik de naam nog: Groninger Kroon. De naam van de andere appelproducent weet ik helaas niet. Wèl dat ze bij ons goed in de smaak vallen. Als je wilt voorkomen dat alle appeltjes uit eigen beweging op de grond vallen moet je regelmatig hun rijpheid controleren. Dat gaat zo: met je hand voorzichtig een (laaghangende) appel iets optillen. Laat het steeltje los dan is de appel rijp. Zolang je de appel niet kunt plukken is hij nog niet rijp. Het vraagt veel geduld van de liefhebber, maar dwingt ook respect af voor de appel. Die kan zelf wel bepalen wanneer hij rijp is en laat pas dán los. Plof! Ja, en dan ligt hij verscholen tussen de planten aan de voet van het appelboompje. Ga maar zoeken. Gelukkig hebben wij de meeste appels voor ons zelf ‘veilig kunnen stellen’, maar de vogels, vrolijke flierefluiters, gunnen we ook wat.
► Het kan dooien maar ook, nog steeds, vriezen, dus houd iets bij de hand om de
tuinplanten die niet vorstbestendig zijn ermee af te dekken.
► En zet een zandzak klaar voor de gladheidsbestrijding. Ook fijn voor de krantenbezorger
en de postbode.
► Heb je nog een sneeuwschuiver? Voor: je weet maar nooit.
► Maar laat je niet weerhouden van een bezoek aan een tuincentrum;
vorstbestendige planten kunnen zéker nog een bijdrage leveren aan het uitzicht
op je tuin.
► Rozen doe je onder álle omstandigheden een plezier met een laagje compost.
► Vogels stellen altijd, ook in de winter, prijs op een schoon vogelbad.
► En dat niet alleen: graag ook nog wat voer, nu de meeste slakkensoorten in winterslaap gaan.
► Versier tijdens de kerstdagen ook buiten wat boompjes en struiken: met vetbollen
voor het achtergebleven vogelvolk.
► In de laatste week van december kun je ook nog snoeien: esdoorns, haagbeuk,
berk en walnoot.
► Bij aangekondigde vorst de buitenkraan aftappen en de regenton legen.
► Tot slot: geniet van al die feestdagen op de valreep naar 2025!
 |
| ...en koud of niet: hang vogelvoer op en geniet! |
Nieuwe artikelen verschijnen in december wanneer Sint Nicolaas op 5 december het spits afbijt, waarna we voor 25 december de kerstboom van stal halen en op 31 december het jaar 2024 afsluiten met ‘vuurwerk’, oliebollen en appelflappen! We heffen de glazen en hopen op / wensen elkaar en die arme buitenbeestjes een goed nieuw jaar met als altijd het lekkerste sluitstuk van het jaar: een schaal vol oliebollen. ‘Proost!' ‘Santé!’ Maar nu eerst nog de herfst beleven, met pinda's en ander vogelvoer, zodat onze tuinvogels weten waar ze terecht kunnen de komende winter...
In míjn tuin...
... heeft de warme droge zomer dit jaar eerder dan we gewend zijn al heel wat blaadjes laten dwarrelen. Allemaal dor en bruin. Maar gelukkig zijn de achterblijvers in bomen en struiken nog steeds veruit in de meerderheid. En voor het winter wordt is er nu eerst nog de herfst, met hopelijk herfstige regenbuien, zoals we dat van dit jaargetijde gewend zijn. Dan komt alles weer een beetje in evenwicht, hoop ik. Maar nu eerst nog de ‘nazomer’ waarin niet alleen de zomerbloemen maar ook de fruitbomen en -struiken nog hun beste beentjes voorzetten.
 |
| Groninger Kroon |
Zoals onze in de loop van decennia scheef gegroeide Groninger Kroon, die deze zomer toch weer meer appels heeft geproduceerd dan in het vorige oogstseizoen. Dat was zíjn beurtjaar en nu zijn wíj aan de beurt, zullen we maar zeggen. Ze zijn nog wat aan de kleine kant, maar daar kan een natte herfst nog wel iets aan toevoegen. Bij mijn weten hebben we dat appelboompje destijds netjes rechtop geplant, maar in de loop van decennia is hij toch wat scheef gaan hangen. Misschien jammer, maar het oogt zwierig, alsof hij elk moment kan opstijgen, met appeltjes en al de wijde wereld in! Maar dat laat ik niet gebeuren! Groninger Kroontjes zijn superlekker, in de hand én in de taart!
Wat jaren geleden is er tot onze verrassing langs de schutting nóg een appelboompje opgekomen, met lange dunne takken op een laag stammetje. Hoe, wie en wat is tot op heden niet bekend. Dus noemen we dit boompje gewoon ‘appelboompje’. De schutting bood achterwaarts geen ruimte, waarop het boompje reageerde met een grote bos naar voren hangende takken. De oogst valt weliswaar nog steeds een beetje tegen, maar wie hier het weinige niet eert, is geen appel weerd. Zal ik maar zeggen.
De appels hebben trouwens zeer appelwaardige afmetingen. Het boompje heeft inmiddels, al voorover hangend, een nauwe band met de hazelnootstruik, Corylus avellana, én met de blauwe bessenstruik. Heb je die laatste nog niet in je tuin dan moet je beslist eropuit om er een aan te schaffen: super lekkere en gezonde bessen!
Ondertussen kom ik ook planten tegen met een jarenlange voortreffelijke staat van dienst die desondanks nu toch wel wat ouderdomsverschijnselen vertonen. Ik ben hier niet de enige! Maar ze hebben wél iets op mij voor: hun dorre blaadjes kunnen moeiteloos verwijderd worden en met een gieter water komen ze vaak opnieuw in bloei; zíj wel!
Ik moet eens in gesprek, met mijn tuin …
Een mooie zomer is voorbij. De hoogste temperatuur deze zomer werd op 13 augustus gemeten in Nieuw-Beerta: 34,9°C - het kan verkeren!
Maar
toch ga je uitkijken naar de zo vertrouwde bewolking waaruit dan ineens een
flinke plens regen neerdaalt, regelrecht naar de planten in onze tuinen die het
zo lang zonder water hebben moeten stellen. Want de aanvankelijk nog goed
gevulde regentonnen waren al gauw leeg en om de haverklap sproeien met het
schone drinkwater uit de kraan is ‘not done’.
Maar
het weerbeeld bedriegt ons niet; er liggen nu toch wel regengebieden in het
verschiet. Het kan tenslotte niet eeuwig zomer zijn - een natte herfst zal
hopelijk zorgen voor een mooie afwisseling.
Want
dan is er nog steeds tijd om verloren gegane beplanting aan te passen: met
droogtebestendige planten! Daar heb ik nog nooit bij stilgestaan: wie kan niet
zonder water en wie wél? En zijn die planten ook zonbestendig? Want er is
natuurlijk ook nog een categorie ‘schaduwplanten’. En hoe koud wordt het in de
komende winter?
 |
Herfstasters Gelukkig kan tuinieren altijd, in elk jaargetijde. Echt strenge winters hebben we al jaren niet meer gehad. Wie op internet op zoek gaat naar de komende ‘winterverwachting’ belandt in een wirwar van mogelijkheden. Niet doen dus en je tuin gewoon, als altijd, voorbereiden op lage temperaturen, eventueel onder nul. Noteer de niet- of minder vorstbestendige planten in je tuin en bedenk voor deze zwakke broeders een vorstbescherming, zoals bijvoorbeeld een mulchlaag van compost. Fijn als je een compostvat in je tuin hebt. Maar compost is ook verkrijgbaar in tuincentra. |
En, vooruit, als er dan nóg wat ruimte over blijft, kies dan de Viburnum odoratissimum var. Awabuk: geurend, zoals de Latijnse naam zelf al zegt. En met het oog op de komende winter is er ook nog de Japanse Sneeuwbal: Viburnum plicatum ‘Watanabe’. Bloeit overigens van mei tot en met september (vijf maanden!) met mooie schermen lichtgroene bolletjes, omrand met witte bloemetjes. In de herfst kleurt het blad rood. Is wel winterhard maar niet wintergroen, deze ‘Sneeuwbal’. In de herfst verliest de ‘Watanabe’, net als de meeste andere tuinplanten, zijn bladeren; allemaal.
Tot
zover het struikgewas. Want er bloeit meer in de herfst. Sommige plantenfamilies
zijn er zelfs naar vernoemd: herfstanemonen bijvoorbeeld. Deze anemonen
beginnen hun bloei al in augustus en bloeien door tot november; de bloeitijd
verleng je door regelmatig de uitgebloeide bloemen te verwijderen.
En
natuurlijk is er ook nog het ‘Nieskruid’: uit de Helleborus-familie, ook wel
‘Kerstroos’ genoemd. Je kunt er in ieder geval zó je neus in steken, zonder te
niezen. Wel even hurken want dit zijn lage winterbloeiers; ze floreren vanaf
begin december tot in maart.
En
als je dan toch op je hurken zit: plant herfsttijlozen ofwel
‘Colchicum-bollen’. Ze zijn nu, in de herfsttijd, kant en klaar in bloei te
koop. Geef ze een plekje in je tuin waar je ze ook vanuit huis kunt zien, voor
als het regent. In tegenstelling tot wat we gewend zijn bij onze planten stelt
de ‘Colchicum herfstijloos’ de groei van zijn blad uit tot ver na de
jaarwisseling. Pas in het voorjaar zien we het blad van deze herfstbloeier.
Gevalletje: je gaat het pas zien als je het doorhebt.
Tot
slot de hamvraag: wil je toch graag sneeuw zien in de winter? Plant dan zelf
een sneeuwbal! Geen ‘gooier’ en natuurlijk ook geen ‘dooier’. Op zoek naar een
plantbare sneeuwbal kom je al gauw uit bij Viburnum plicatum ‘Watanabe’,
Japanse Sneeuwbal.
Liefhebbers
van échte sneeuw hebben in hun tuin voorlopig nog het nakijken…
Nu eerst de dorre blaadjes verzamelen, voor het gaat regenen!
Colchicum, herfsttijloos
TUINKALENDER
► Het is herfst, de derde fase in de
tuin, dit jaar ingegaan op 22 september.
► Binnenkort kunnen de bladeren weer uit de bomen
dwarrelen: dan is het voor ons vegen geblazen.
► Verzamel het gevallen (vochtige) blad in een plastic
vuilniszak en prik daar gaten in zodat het blad kan composteren.
► Maar er is ook nog tijd om verloren
gegane planten te vervangen.
► Er zijn genoeg planten in bloei om de zomer mee uit
te luiden; vul je assortiment zo nodig aan.
► Om de herfst ín te luiden: herfstasters,
herfstanemonen, lampepoetsergras (Pennisetum), vetkruid (Sedum), bolchrysanten,
heide, zonnehoed (Rudbeckia Echinacea, geel als de zon zelf), zonnehoed (Echinacea
purpurea) en nog veel meer.
► Maak je lijstje ter plekke in je tuin, zodat je
precies weet waar ruimte is voor de nieuwe aanwinsten.
► De vogels trakteren we op schone nestkasten en
(slingers) vogelvoer.
► Op 27 oktober gaat de wintertijd weer in. We zetten de wekker ’s nachts om 3 uur terug naar 2.00 uur - welterusten en lekker uitslapen!
Nieuwe artikelen verschijnen in oktober wanneer het buiten nog wat 'nazomert' en we soms ook onze planten nog van water moeten voorzien. Doe dat wel met beleid; het gaat om drinkwater en (even afgezien van de kosten van de regenton) een aanzienlijk bedrag op je waterverbruik.
Maar nu éérst in je tuin genieten van de zomer!
In míjn tuin...
… wordt de zomer gevierd met appelbloesem (twee soorten!), blauwe bessen en natuurlijk ook japanse wijnbessen! En tot mijn grote verrassing ontdekte ik aan een struikachtig boompje, waarvan ik de naam helaas niet meer weet, vier appelachtige groene bolletjes die, weliswaar heel geleidelijk, nog steeds doorgroeien. Benieuwd hoe groot ze worden en natuurlijk ook: hoe smaken ze?
.JPG) |
| Déze appelboom, een Groninger Kroon, floreert al jaren zonder concurrentie. Daar zou nu wel eens verandering in kunnen komen... |
En risico’s zijn nu eenmaal een
vast onderdeel van het leven, ook in de tuin. Je kunt nóg zo je best doen om er
iets moois van te maken, er zijn altijd wel wat tegenvallers. In de mooie zomer
van nu mis ik soms toch wel een kletterende regenbui, al was het alleen maar om
de regentonnen weer even bij te vullen. Maar ik moet toegeven dat de ‘schade’
door het uitblijven van een flinke (onweers)bui tot nu toe reuze meevalt.
Blijkbaar zijn ook planten in staat zich aan te passen. De appeltjes vallen
niet uit de boom en de blauwe bessen doen in smaak niet onder voor de
bessenoogst in voorgaande jaren.
 |
| Blauwe bessen in aantocht; ze rijpen niet allemaal tegelijk. |
Gelukkig heb ik goed zicht op
de (dove) ‘mansoren’, die qua gehoor weliswaar niet scoren maar qua kleur
jaarrond tot de groenblijvers horen met purperen bloempjes in de lente.
Maar nu eerst: mooi zomeren!
Heggenmussen
We leven nog steeds in de zomertijd en zo kunnen we nog elke dag volop genieten van lange zomerse dagen. Nou ja, dat is de bedoeling. Niet elke dag is ‘terraswaardig’. En dat heeft voor onze planten ook voordelen; die zijn tenslotte afhankelijk van een buitje hier en een buitje daar. Maar als de buitjes uitblijven en de planten daar zichtbaar onder lijden, zullen we moeten bijspringen met kraanwater. En dat gebruik van ons schone drinkwater blijft altijd een beetje dubbel. Maar niet elke tuin grenst aan een slootje of plas. En de ton die je hebt aangesloten op de regenpijp heeft een beperkte capaciteit, ofwel: is zó weer leeg. Daar komt nu nog bij dat deze zomer écht zomer is, met naar verwachting bovengemiddelde temperaturen. Maar dat klinkt erger dan het is, want het gaat uiteindelijk om slechts 1 of 2℃ meer.
 |
| Een mus in het 'bad' |
Dus: gewoon je tuin in en genieten van de
zomerse hoogtijdagen; voor je het weet is het weer herfst, met dwarrelende
bladeren. Die dwarrelblaadjes zijn er nu trouwens ook al. Wanneer er door de hoge
temperatuur en gebrek aan regen niet genoeg water kan worden opgenomen zal dat bomen
aanzetten tot het loslaten van hun gebladerte: om te overleven.
Kijk daarom regelmatig naar de bomen in je tuin of je directe omgeving, zodat je op tijd kunt ‘bijspringen’ met een gieter water (of meer!). Want bomen zijn van groot belang voor ons welzijn én dat van dieren. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan onze zuurstofbehoefte en hun bladeren zuiveren de lucht, die wij inademen, van fijnstof. Bovendien bieden ze schaduw; hoe groter de ‘kroon’ van de boom, hoe meer. Vogels bouwen er hun nesten en zoeken er hun toevlucht wanneer ze belaagd worden door roofvogels. Of de kat van de buren, of wie dan ook.
 |
| Voorbeeld van een geslaagde knipbeurt - vraagt wel veel (groei)tijd |
Waar we ons niet altijd bewust van zijn is
de rol die bomen spelen bij onze mentale gezondheid. Een boswandeling brengt je
in een heel andere stemming dan een bezoek aan een stadscentrum. Daarbij moet
ik wel even een uitzondering maken voor Groningen-stad waar de Grote Markt in
de afgelopen tijd getransformeerd is naar een ‘Groene Markt’, om niet te zeggen
‘Bos Markt’. Er zijn maar liefst 28 bomen aangeplant waaronder het aangenaam
toeven is: 18 Gleditsia’s (Valse Christusdoorn) en 10 honingbomen (Sophora
japonica). Ook worden hier langs de noordzijde nog 5 grote plataanbomen geplant
en een lindeboom op het Waagplein. Een geweldige metamorfose voor ‘Stad’! In de
bestrating van de Grote Markt komt de ‘ster’ weer terug, nu verhoogd en
geschikt als zitbank. Dus als je even iets anders wilt dan onkruid wieden in je
tuin: noar stad!
En dan met frisse zin je tuin weer in,
waar misschien ook wel ruimte is voor nòg een boom of waar een struik staat te
wachten op een knipbeurt. Want droog of niet, de groei gaat gewoon door.
Allereerst de heggen en hagen, voor een strakke omlijsting van het uiteindelijke mooie plaatje. De strakke rechte haag is het prototype: rechttoe rechtaan. Maar taps toelopend of met kleine inhammetjes mag ook, als leuke afwisseling tussen al die andere hagen en heggen in de straat. Als je deze haag iets verder van de stoep af plant is er ook daar ruimte voor lage beplanting, afgewisseld met vrolijke bloemetjes. Voorbijgangers moet je ook iets gunnen.
 |
| Mijn laurier, tevens insectentrekker |
Dan de ‘solitairen’ die in aanmerking komen
voor een knipbeurt. In mijn tuin zijn dat een uit de kluiten gewassen laurier,
taps toelopend, een dito taxus met een (gesnoeide) vogel erbovenop, een in een
slinger gesnoeide taxus met op de top een collega-vogel en een met bak en al
verplaatsbaar ligusterboompje, bolrond gesnoeid op zijn kale stammetje.
Houd wel rekening met (de stand van) de
zon. Die bereikt zijn hoogtepunt tussen 13.25 en 13.45 uur. Zeg maar:
siësta-tijd. Vroeg in de ochtend is de beste tijd om te snoeien - ook voor
jezelf.
Zijn er in de beplanting toch wat gaten
gevallen, dan zou ik daar niet om treuren. Het is de beste reden om weer eens
een bezoek te brengen aan een tuincentrum, op zoek naar vervangers.
Het kan nog: de zomer is nog niet voorbij!
TUINKALENDER
► Vul dan ook het vogelbadje met schoon water.
 |
| Roodborst neemt een bad ... |
► Loop wekelijks een rondje met een schaar: om dorre bladeren of uitgebloeide
bloemen te verwijderen.
► Snoei hulst, buxus en taxus in de eerste helft van september.
► Verzamel de (kleine) knipsels in je compostbak voor een metamorfose tot
compost.
► Zijn er hoe dan ook gaten gevallen in de beplanting? Óp naar het tuincentrum om
ze te vullen met weer eens iets anders.
► Denk daarbij ook wat verder in het jaar, zodat de herfst niet somber oogt.
► Met herfstasters, herfstanemonen, herfsttijloos, maar ook zonnebloemen.
► En heideplanten (Ericaceae) bloeien zelfs tot de jaarwisseling; voer voor insecten.
► Of zoek het hogerop met klimop, voer voor overwinterende vogels.
► Wees zelf ook voorbereid op de winter en plant boerenkool; verser eten dan uit je tuin is er niet.
► Kijk vooral ook vooruit en plant voorjaarsbollen: sneeuwklokjes, blauwe
druifjes, krokusjes, narcissen en alliums, bijvoorbeeld.
