Heggenmussen
 |
| Oranje boven! |
De
Cultuurgroep voor park-, bos- en laanbomen heeft de verkiezing van de boom van
het jaar overgenomen van de organisatie Plant Publicity Holland, die per 31
december 2012 is gestopt als promotor in de Nederlandse boomkwekerijsector. En
ze zijn eruit! Boom van het jaar 2013 is geworden: de Koningslinde, Tilia
europaea ‘Pallida’! Al eerder, in 2000, werd de Koningslinde uitverkoren, maar
de op handen zijnde troonswisseling kon wel eens de doorslag gegeven hebben.
De
Koningslinde is zeer verbonden met ons koningshuis. Traditiegetrouw worden er
lindes geplant bij kroningen, maar ook bij andere feestelijke gelegenheden in
het huis van Oranje.
In
1898 werd Wilhelmina gekroond tot koningin en de linde die bij die gelegenheid
in het dorp Vijfhuizen, gemeente Haarlemmermeer werd aangeplant, is de oudste
linde in deze gemeente. Maar er komt versterking: alle zesentwintig dorpen en
kernen hier krijgen een Tilia ‘Pallida’ om de inhuldiging van Koning Willem
Alexander te vieren. In Hoofddorp, dat ook deel uitmaakt van Haarlemmermeer,
staat sinds 2003 de Amaliaboom, uiteraard een Koningslinde.
Uit
1909, het geboortejaar van onze vorige koningin, dateert de ‘Julianalinde’. Ook
bij de geboorte van onze huidige koningin in 1938 werd de boom volop
aangeplant: ‘Beatrixlinde’.
In
het Brabantse Alphen stond op de speelplaats van een lagere school een
Wilhelminaboom. Ter gelegenheid van het huwelijk van Juliana en Bernhard werden
er in 1937 twee lindes bijgeplant: de Juliana- en de Bernhardboom. Maar de
school werd gesloopt, de speelplaats verlegd en de bomen Juliana en Bernhard
verdwenen in de houtversnipperaar. Kennelijk is men daar toch van geschrokken,
want sindsdien is de Wilhelminaboom beschermd.
Al
bij de Kelten en de Germanen was de linde bijzonder: een heilige boom, bewoond
door de godin Freya. De geest van de linde zou huizen, bronnen en kerken
beschermen. Met een lindetak verlichtte men tandpijn bij kinderen. Onder deze
boom, symbool voor liefde en trouw, werden ook huwelijken gesloten. Daarbij
werden de duimen van het bruidspaar tegen de schors van de boom geduwd. Of het
hielp? De lindeboom verwijst ook naar voorbije liefde.
In
Sambeek staat een indrukwekkende linde, waarvan men denkt dat het de oudste is
in ons land. Omdat de boom van binnen hol is, kunnen de jaarringen niet meer
geteld worden. Sommigen schatten zijn leeftijd op wel duizend jaar, maar
deskundigen houden het op vier- tot vijfhonderd jaar. Met zijn omvang van bijna
acht meter is het in ieder geval wel de dikste linde van Nederland. Óók heel oud
is een linde in Bergen, die geplant werd in 1643. We hebben een lange
geschiedenis met de lindeboom.
De
Tilia europaea is ontstaan uit een kruising van twee inheemse lindesoorten, de grootbladige
Zomerlinde (Tilia platyphyllos) en de kleinbladige Winterlinde (Tilia cordata).
Hollandse boomkwekers hebben deze kruising vanaf de zeventiende eeuw gekweekt
en één van de hybriden was de Koningslinde.
Wie
de inhuldiging van koning Willem-Alexander ook wil vieren met de aanplant van
een Koningslinde, moet eerst nog even verder lezen. Want er zijn mitsen en
maren!
Uiteindelijk
bereikt de boom een hoogte van twintig tot vijfendertig meter. Zijn stam is
recht, statig, met schuin opgaande
takken. De Koningslinde heeft een krachtige groeiwijze. Hij draagt dan ook een
vorstelijke kroon: breed piramidaal. Solitair komt hij goed uit. Een beetje als
bij een echte majesteit. Schors en takken zijn na verloop van tijd mooi grijs
gegroefd met twijgen die aanvankelijk geelbruin zijn, maar al gauw verkleuren
naar opvallend bruinrood, net als de bladknoppen. De bladeren zijn hartvormig,
niet helemaal symmetrisch en lichtgroen van kleur. De onderkant is geelgroen. In
juni-juli bloeit de boom met tuilen geelwitte geurende bloemen. Ze bevatten
veel honing en er komen dan ook veel bijtjes op af. Daarnaast vliegen
honingbijen op harsachtige stoffen in de linde, die ze gebruiken als grondstof
voor propolis. De propolis heeft een desinfecterende werking en de honingbijen
dichten er spleten en kieren mee af. Ook krijgen alle broedcellen een vliesdun
laagje propolis. Elke imker een linde!
De
vruchtjes van de linde hangen in kleine trosjes bij elkaar. Alle grondsoorten
zijn geschikt en de boom is ook goed windbestendig. Snoeien is niet direct
nodig, maar de boom verdraagt het wel: zie de leilindes.
In
het voorjaar loopt de ‘Pallida’ eerder uit dan de soort, Tilia europaea. Maar
hij verliest zijn blad ook eerder. Dat begint al direct na de langste dag. Op
een mooie herfstkleur hoef je dus niet te rekenen.
Waar
je wél rekening mee moet houden is de aantrekkelijkheid van de boom voor
luizen. In de zomer gaan de bladeren glanzen: van de honingdauw die luizen
afscheiden. Honingdauw is een voedingsbodem voor schimmels als roetdauw. Dat
druipt van de bladeren op alles wat eronder staat: de auto, de tuinmeubels, planten.
Alles onder de zwarte vlekken.
Gelukkig
is er een oplossing bedacht door een slimme boomkweker: de Tilia henryana var.
subglabra, veredeld op de Koningslinde en, heel belangrijk, ‘niet-druipend’!
Met vooruitziende blik zijn er voldoende van deze schone lindes opgekweekt. Nieuwe
koning, nieuwe boom! Alle gemeenten in Nederland kunnen een druipvrije
lindeboom bestellen, mét of zonder sierhek.
Misschien
moet Haarlemmermeer zich nog eens bedenken ...
Februari 2013
