NATTE MOESSON

Heggenmussen

De ophanden zijnde klimaatverandering heeft deze zomer een nieuw signaal afgegeven: een natte moesson! In gebieden waar de natte moesson gewoon is, wordt die afgewisseld met een droge moesson. Zover zijn we hier nog lang niet: ik hou ernstig rekening met een koude natte winter. En daarna met een geweldig groeizaam voorjaar (veel vocht in de grond) en een fantastische warme zomer, om het gemiddelde weer op te krikken! Dat ligt statistisch gewoon vast.

Vanessa atalanta op Eupatorium

planten in het najaar:
opkrikken niet nodig

Wat feitjes over onze eerste natte moesson: het KNMI telde in plaats van de ‘normale’ eenentwintig slechts zeven zomerse dagen met een temperatuur boven 25°C. Kou en regen zijn de wespen slecht bekomen, waardoor de wespenoverlast met 40% afnam. Bovendien bleven de terrassen leeg en werd daar dus ook geen overlast ondervonden van de wespenbroeders. Fruittelers hebben tegen alle verwachtingen in een goed seizoen. Dankzij het warme voorjaar is de kwaliteit van appels en peren beter dan ooit en dankzij de regen, die eind mei precies op tijd kwam om de oogst te redden, is die oogst dit jaar bovengemiddeld goed. Dat wordt dus perentoetjes maken, met warme chocoladesaus, en appeltaarten bakken. We zullen het nodig hebben, want de eerste herfststorm, met een windkracht van meer dan 9, is al op 6 september gepasseerd in de kop van Noord-Holland en in het Waddengebied.

Aster laevis

Ook in de tuin zijn effecten te zien. Planten die normaal met gemak twee meter hoog worden, zijn door de droogte in het voorjaar flink achtergebleven in hun groei. Maar de overvloedige regen heeft ze alsnog tot bloei gebracht. En dat dus zonder noemenswaardige inspanning van onze kant! Geen dagelijks gesjouw met gieters en tuinslangen. Alleen opbinden en verregende bloemen wegknippen en dan gauw weer naar binnen. Maar binnenkort wordt het écht herfst en dan klopt alles weer. De najaarsbloeiers laten zich van hun beste kant zien; met hier en daar wat ondersteuning kunnen ze wind en regen wel hebben.

Het Engelse tuinprogramma Gardeners’ World schonk op 9 september aandacht aan een ontwerp van Piet Oudolf uit 2000: de Millennium Garden voor het Pensthorpe Wildfowl Park in Norfolk. Na negen jaar bleek de beplanting uit zijn krachten gegroeid en waren sommige planten zelfs geheel verdwenen. Oudolf werd gevraagd voor een nieuw ontwerp. Uiteindelijk kostte het acht maanden om de bestaande beplanting op te graven, te delen en weer uit te planten en ook nieuwe soorten toe te voegen. Op 20 augustus van dit jaar werd de hernieuwing van het ontwerp in Norfolk feestelijk gevierd met onder andere een uiteenzetting van Piet Oudolf zelf over zijn ontwerpen en zijn inspiratie.

Calamagrostis brachytricha, diamantgras

Gardeners’ World bood de kijkers een blik op het magnifieke resultaat in Pensthorpe: een onmiskenbaar Oudolf-ontwerp. Hij kiest voor een natuurlijke beplanting, waarbij altijd rekening gehouden wordt met grondsoort, ligging en oorspronkelijke plantgemeenschappen. Uiteraard wordt zijn wereldwijde succes ondersteund door een enorme plantenkennis, die hij opdeed in de praktijk van zijn eigen kwekerij in Hummelo, waar hij samen met zijn vrouw Anja experimenteerde met inheemse planten. Hun sortiment werd getoetst op kleur en uitstraling, op praktische zaken als winterhardheid en stevigheid, maar ook op ‘kweekgemak’. Ook uit het gangbare sortiment selecteerden zij planten die voor verbetering in aanmerking kwamen én de grassen deden hun intrede. Daarbij heeft Oudolf een eigen artistieke visie, waarin bijvoorbeeld de uitstraling van een plant in de winter ook een belangrijke rol speelt. Onder het motto: bruin is óók een kleur. Het heeft de tuinarchitectuur en daarmee ons, huis- tuin- en keukentuiniers, een geweldig scala aan mogelijkheden gegeven voor een heel jaar tuinvreugde.  Was het twintig jaar geleden nog wel eens moeilijk om aan de gewenste soort te komen, tegenwoordig zijn deze planten heel goed verkrijgbaar.

Op de grens van zomer en herfst, wanneer veel planten uitgebloeid en soms zelfs al in verval zijn, kun je toch een kleurrijke, frisse tuin hebben, waarin krachtige herfstbloeiers ook camouflage bieden. In september zijn de omstandigheden meer dan geschikt om te planten.

Eupatorium 'Riesenschirm'

Het koninginne- of leverkruid, Eupatorium, is in de zomer een groene buffer, afhankelijk van de soort twee tot tweeënhalve meter hoog, die in de nazomer bloeit met grote witte of purperroze bloemschermen. Deze hebben een grote aantrekkingskracht op vlinders, maar natuurlijk ook op andere insecten. Tot ver in de winter blijven de staketsels overeind en in staat een laagje sneeuw te dragen.

Persicaria amplexicaulis 'Firetail' in het centrum

Zo’n mooi wintersilhouet heeft duizendknoop, Persicaria amplexicaulis, niet. Maar van juli tot de vorst er een eind aan maakt, geeft hij, anderhalve meter hoog, een geweldig kleurvlak in de beplanting waar je totaal geen omkijken naar hebt, behalve om ervan te genieten! Mijn voorkeur heeft ‘Firetail’, met rode bloeiaren, maar er is ook een witte en een lichtroze variant. De plant vraagt niet meer onderhoud dan het opruimen van de slappe dode stengels. Of een stuk afsteken als hij groter wordt, maar waarom zóu je!

 Aster amellus

Aster laevis 'Calliope'

Wél weer een mooi silhouet in de winter geeft de Aster, in flink wat variëteiten. Zij maken de herfst tot een vrolijk jaargetijde met intens paarsrood, zacht- of juist donkerpaars, helder - of heel lichtblauw, tinten rose en al dan niet stralend wit. De kleinste zijn veertig centimeter laag, de grootste ruim anderhalve meter hoog. Na de winter de restanten opruimen en om de drie tot vier jaar scheuren, in het voorjaar.

Dan is er een groot assortiment grassen om het geheel te verluchtigen. Nu in bloei: diamantgras, Calamagrostis brachytricha, ruim een meter hoog en goed te combineren met herfstanemonen en asters. Het pijpestrootje, Molinia, varieert in hoogte van zestig centimeter, ‘Poul Petersen’, tot tweeënhalve meter, ‘Windsäule’.

Een aanrader is het in 2003 verschenen boek Droomplanten - De nieuwe generatie tuinplanten van Piet Oudolf en Henk Gerritsen. Voor als de natte moesson nog even aanhoudt.

September 2011